دنیای شیرین دیابت (شیدا برخورداری)

در گذشته دیابت نوع 2 در میان افراد بالغ شایع‌تر بود؛ اما امروزه با تغییر سبک زندگی و مواردی از قبیل رژیم غذایی نامناسب، افزایش ابتلا به چاقی و کم‌تحرکی، میزان ابتلا به این بیماری در نوجوانان و کودکان نیز افزایش یافته است. به گفته سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، بیش از ۳۴ میلیون نفر از افراد ساکن ایالات متحده آمریکا مبتلا به دیابت هستند که بالغ بر ۹۵ درصد این افراد دیابت نوع ۲ دارند.در متن پیش رو قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که سن شروع دیابت چه زمانی است؟

سن شروع دیابت چه زمانی است؟

مطالعات در مورد سن شروع دیابت نشان داده است که بیشترین تعداد تشخیص دیابت نوع 2 در سنین ۴۵ تا ۶۴ سال بوده است. با این وجود، تشخیص دیابت نوع ۲ در سن کمتر از ۴۵ سال یا بالای ۶۴ سال نیز محتمل است.

شیوع دیابت نوع ۲ در کودکان و نوجوانان چقدر است؟

در سال ۲۰۱۸، CDC اعلام کرد که حدود ۲۰۰ هزار فرد زیر ۲۰ سال مبتلا به دیابت هستند که از این تعداد ۱۸۷ هزار نفر دیابت نوع 2 دارند. با این حال، مطالعات نشان داده است که در بازه سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ تشخیص هر دو نوع دیابت نوع 1 و نوع 2 به طرز محسوسی در سنین ۱۰ تا ۱۹ سال افزایش یافته است. در گذشته دیابت نوع 2 بیشتر در افراد بالغ مشاهده می‌شد و دیابت نوع 1 بیشتر در کودکان و نوجوانان شایع بود؛ اما امروزه تعداد مبتلایان به دیابت نوع ۲ در کودکان رو به افزایش است. محققان بر این عقیده هستند که دیابت نوع ۱ به دلیل یک واکنش خودایمنی در بدن ایجاد می‌شود. این در حالی است که دیابت نوع 2 علاوه بر مسائل ژنتیکی با عوامل مرتبط با سبک زندگی نیز مربوط است. در سال ۲۰۱۲، دانشمندان طی مطالعه‌ای به این نتیجه رسیدند که سن شروع دیابت در سنین کمتر از ۲۰ سال رو به افزایش است. محققان پیش‌بینی کرده‌اند که این عدد می‌تواند تا قبل از سال ۲۰۵۰ به ۴۹ درصد برسد.

چه عواملی احتمال ابتلای افراد بالغ را به دیابت نوع ۲ افزایش می‌دهد؟

دیابت نوع ۲ با عوامل مختلفی از جمله سبک زندگی و بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط است. برخی از این عوامل قابل تغییر نیستند؛ اما برخی دیگر از جمله سبک زندگی قابل اصلاح‌اند. از جمله ریسک فاکتورهای غیرقابل تغییر مرتبط با دیابت نوع ۲ می‌توان به سن اشاره کرد. افراد بالغ بالای ۴۵ سال بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.

عوامل ژنتیکی یکی دیگر از ریسک فاکتورهای غیر قابل تغییر هستند. افرادی که سابقه خانوادگی مثبت برای دیابت نوع 2 دارند بیشتر از سایرین احتمال دارد که روزی به این بیماری دچار شوند.

بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط

برخی بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهند. در صورتی که هر یک از این شرایط را داشته باشید، بیشتر احتمال دارد که در آینده به دیابت نوع ۲ مبتلا شوید. از جمله بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط با ابتلا به دیابت نوع ۲ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری‌های عروقی
• چاقی
• فشار خون بالا
• سطح بالای تری‌گلیسیرید خون
• سطح پایین HDL یا کلسترول خوب
• سابقه ابتلا به دیابت بارداری یا به دنیا آوردن نوزادی با وزن بیشتر از 4 کیلوگرم
• سندروم تخمدان پلی کیستیک
• افسردگی
• پره‌دیابت

فرد مبتلا به پیش‌دیابت یا همان پره‌دیابت بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ است. در صورت ابتلا به پره دیابت سطح گلوکز خون بالاتر از حد طبیعی است؛ اما آن‌قدر بالا نیست که به آن دیابت اطلاق شود. با این حال، همه افراد مبتلا به پیش‌دیابت به دیابت نوع ۲ مبتلا نمی‌شوند و انجام دادن کارهایی که به کاهش سطح قند خون کمک می‌کند می‌تواند از پیشرفت پره‌دیابت به سمت دیابت نوع ۲ پیشگیری کند. بنابراین، در صورتی که شما مبتلا به پیش‌دیابت هستید، کارهای بسیار زیادی هست که می‌توانید با انجام دادن آن‌ها از ابتلای خودتان به دیابت نوع 2 پیشگیری کنید.

عوامل مرتبط با سبک زندگی

کم‌تحرکی یکی از عوامل بسیار مهمی است که می‌تواند احتمال ابتلای شما را به دیابت نوع دو افزایش دهد. علاوه بر این، رژیم غذایی حاوی غذاهای فرآوری‌شده و قند بالا که سطح کالری بالایی دارد نیز می تواند احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهد. همه این موارد در کنار هم می‌تواند منجر به بروز چاقی شود که احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد.

چه عواملی احتمال ابتلای کودکان را به دیابت نوع ۲ افزایش می دهد؟

در مقاله سن شروع دیابت باید گفت عوامل زیر احتمال ابتلای افراد زیر ۱۸ سال را به دیابت افزایش می دهند. بنابراین، در صورت داشتن هر یک از شرایط زیر خوب است که برای غربالگری دیابت اقدام کنید:

• BMI بالای صدک 85 درصد برحسب سن و جنس
• داشتن یکی از علائم احتمالی دیابت نوع ۲ مثل آکانتوزیس نیگریکانس
• داشتن برخی بیماری‌های مرتبط مثل فشار خون بالا
• داشتن یک فرد نزدیک مبتلا به دیابت نوع ۲ در خانواده
• سابقه دیابت بارداری در مادر

چگونه می توانیم سن شروع دیابت نوع ۲ را به تاخیر بیندازیم؟

فراموش نکنید حتی بعد از تشخیص پره‌دیابت یا پیش‌دیابت هم شما می‌توانید ابتلا به دیابت نوع ۲ را به تاخیر بیندازید. انجام منظم ورزش و کاهش وزن تا ۷ درصد وزن بدن از جمله عواملی هستند که می توانند احتمال بروز دیابت نوع دو را تا ۵۸ درصد کاهش دهند.

علاوه بر این، برخی دیگر از افراد ممکن است از مصرف داروهای دیابت برای پیشگیری از بروز دیابت نوع 2 سود ببرند. با این حال، لازم است که در این باره با پزشک خود مشورت کنید. فراموش نکنید که پیشگیری از دیابت قطعی نیست؛ شما علی‌رغم انجام تمام مراقبت‌ها ممکن است همچنان به دیابت نوع ۲ مبتلا شوید. با این حال، انجام موارد نامبرده می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش عوارض دیابت کمک بکند.

جمع‌بندی درباره سن شروع دیابت

در گذشته احتمال ابتلا به دیابت نوع 1 در میان کودکان و نوجوانان بیشتر محتمل بود و دیابت نوع ۲ در افراد بالغ. علی‌رغم اینکه دیابت نوع 1 همچنان در سنین زیر ۲۰ سال شایع تر است؛ اما شیوع دیابت نوع 2 در کودکان و نوجوانان رو به افزایش است. محققان عقیده دارند که عوامل مرتبط با سبک زندگی از جمله رژیم غذایی و کم‌تحرکی در این مسئله تاثیرگذار هستند. با وجود این، افراد بالای ۴۵ سال همچنان بیشتر از افراد دیگر در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.

دیابت یکی از مهم‌ترین بیماری­های عصر حاضر است که سالانه میلیون‌ها نفر را دچار مشکلات بسیاری می­کند. دیابت در شرایطی رخ می­دهد که در خون شما بیش از اندازه گلوکوز (نوعی قند) وجود داشته باشد. با گذشت زمان، تجمع گلوکوز در بدن، موجب آسیب رساندن به اندام­های داخلی خواهد شد. در این متن قصد داریم به بررسی راه‌های پیشگیری از دیابت و عوارض دیابت بپردازیم. شایع­ترین عوارض دیابت، آسیب به مویرگ­ها و رگ­های بدن است که می­تواند منجر به حمله قلبی، سکته، مشکلات بینایی، مشکلات کلیوی، مشکلات لثه، آسیب به بافت پا و اعصاب شود.

* پیشگیری از دیابت

قبل از پرداختن به موضوع راه­های پیشگیری از دیابت و عوارض دیابت، لازم است بدانید زمانی که دچار دیابت نوع 2 می‌شوید، بدن شما در واقع انسولین را به اندازه کافی تولید و یا مصرف نمی­کند. با این­حال پیش از اینکه دچار دیابت شوید، دوره ­ای وجود دارد که قند خون فرد بالاست، اما هنوز نه به‌اندازه‌ای که تشخیص دیابت داده شود، به این مرحله­ “پیش دیابتی” گفته می­شود.

تحقیقات نشان داده است 70% افرادی که در مرحله پیش دیابتی به سر می­برند، دچار دیابت نوع 2 خواهند شد، مگر آنکه برخی مسائل را جهت پیشگیری از دیابت رعایت کنند. بررسی نشانه­ های اولیه زیر در دوره “پیش دیابتی” در خودتان، می­تواند به پیشگیری از دیابت کمک کند:

• افزایش احساس تشنگی
• احساس نیاز دائم به ادرار کردن
• احساس خستگی
• تاری دید یا حس ضعف در دست­ها، پاها و…

گرچه عواملی مانند ژنتیک، سن و سبک زندگی سابقی که داشته‌اید در حیطه کنترل شما نیستند، با این حال راه ­هایی برای پیشگیری از دیابت وجود دارد که انجام آن‌ها می‌تواند به شدت در این زمینه موثر باشد. این راه‌ها عبارت‌اند از:

1. شکر و کربوهیدرات­ های تصفیه­ شده را حذف کنید و رژیم غذایی‌ ای را انتخاب کنید که کربوهیدرات در آن کم باشد.
2. ورزش منظم داشته باشید.
3. دائما آب و چای و قهوه بنوشید.
4. در صورت چاقی، کاهش وزن سالم را دنبال کنید.
5. سیگار را ترک کنید.
6. وعده­ های غذایی خود را در واحدهای کوچک، مصرف کنید.
7. از کم‌تحرکی و نشستن زیاد خودداری کنید.
8. برنامه غذایی مملو از فیبر داشته باشید.
9. مصرف به اندازه ویتامین د را در نظر داشته باشید.
10. مصرف غذاهای فراوری‌شده را کاهش دهید.
11. مصرف قند و گوشت قرمز را کاهش دهید.

* پیشگیری از دیابت و عوارض دیابت

جهت پیشگیری از دیابت و عوارض دیابت، لازم است به صورت منظم آزمایش‌ هایی انجام دهید که می­تواند به جلوگیری از گسترش اولیه­ آن کمک کند. چک کردن فشار خون، میزان گلوکوز خون (HbA1c)، بررسی تری گلیسیرید و کلسترول خون، بررسی عملکرد کلیه­ ها، چکاپ دندان‌ها، لثه و پا از گسترش زودهنگام دیابت پیشگیری خواهند کرد.

اصلی­‌ترین عوارض دیابت در درازمدت بر بدن شما شامل موارد زیر است:

• آسیب به رگ­های عروقی که به قلب، مغز و پاها خون­رسانی می­کنند.
• آسیب به مویرگ­ها که ممکن است موجب مشکلات بینایی، مشکلات کلیوی و مشکلات سیستم عصبی شوند.
• مشکلاتی که به علت دیابت در سیستم گوارش، پوست، اندام­های جنسی و سیستم ایمنی ایجاد خواهد شد.

مشکلات عروقی

آسیب به بافت­های عروقی که اصلی ­ترین دلیل حمله قلبی و سکته است، به دلیل بالا بودن کلسترول و فشار خون در افراد دیابتی، احتمال بیشتری دارد. مصرف سیگار، وجود سابقه مشکلات قلبی در خانواده و کم­ تحرکی این احتمال را بالا می­برد. برای کاهش این مشکل، نیاز است هر 6 ماه یک­بار فشارخون خود را کنترل و در صورت نیاز قرص فشار مصرف کنید و حداقل سالی یک­بار کلسترول خون را بررسی کنید.

مشکلات بینایی

مشکلات شبکیه، لکه­ زرد، آب­ مروارید و آب­ سیاه از جمله عوارض دیابت هستند که در مراحل اولیه به راحتی شناسایی نمی­شوند. ارزیابی منظم توسط چشم ­پزشک می­تواند به شناسایی تغییرات چشم در مراحل اولیه و درمان آن پیش از گسترش آسیب، کمک شایانی کند. اگرچه بیشتر آسیب­های بینایی علائم اولیه­ مشخصی ندارند اما در صورت مشاهده­ برخی نشانه ­ها مانند دیدن فلش نور، اجسام شناور یا نقاط ریز و یا از دست دادن دید محیطی، حتما به پزشک مراجعه کنید.

مشکلات کلیوی

عوارض کلیوی به علت تغییراتی که عوارض دیابت بر عروق منتهی به کلیه ایجاد می­کند، شایع ­اند. مشکلات کلیوی در مراحل اولیه می­توانند با آزمایش ادرار حداقل یک­بار در سال شناسایی شوند. و با شناسایی عوارض دیابت بر کلیه در مراحل اولیه، می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد.

آسیب به سیستم عصبی

عوارض دیابت بر سیستم عصبی می­تواند ناشی از بالا بودن سطح گلوکوز در خون، مصرف بالای الکل یا سیگار و کمبود ویتامین ب 12 باشد. آسیب به سیستم عصبی خود را از طریق مشکلات حسی یا حرکتی در اندام­هایی مانند دست­ها و پاها، سینه و شکم یا اندام­هایی که مسئول حرکات بدنی هستند، نشان دهد.

مشکلات پا

زمانی که گردش خون در عروق بزرگ و کوچک کاهش می ­یابد، پاها از جمله اندام­ هایی هستند که در افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر قرار می­گیرند. اغلب این مشکلات خود را به صورت التهاب، کاهش حس در پاها و ایجاد زخم ­های دیابتی در پا نشان می­دهند.

برای جلوگیری از این مشکلات بهتر است حداقل سالی یک­بار به متخصص پا مراجعه کنید تا عروق و عملکرد پای شما بررسی شود. هرروز پای خود را چک کنید تا هرگونه بریدگی، تاول، میخچه یا قارچ (به خصوص بین انگشتان پا) از دید شما پنهان نماند.

مشکلات پوستی

افراد دیابتی ممکن است به دلیل مشکلات عروقی، خشکی پوست یا خشکی در پاها را تجربه کنند. خشکی پوست می­تواند منجر به ترک‌خوردگی و افزایش احتمال عفونت شود. به همین دلیل بهتر است برای جلوگیری از عوارض دیابت، از کرم­های پوست استفاده کنید، هنگام انجام کارهای منزل از دستکش استفاده کنید و از حمام کردن با آب داغ پرهیز کنید.

مشکلات لثه و دندان

افرادی که دیابت خود را به درستی کنترل نمی­کنند، در معرض پوسیدگی دندان و عفونت لثه قرار می­گیرند و این به علت از بین رفتن مویرگ­ هایی است که به حفظ سلامت لثه و دندان کمک می­کنند. برای جلوگیری از مشکلات دهان و دندان نیاز است هر شش ماه یک­بار به دندان­پزشک مراجعه کنید و حداقل روزی دو بار به طور منظم دندان­ها را مسواک زده و نخ دندان بکشید.

مشکلات سلامت روان

سبک زندگی و مدیریت مشکلات ناشی از دیابت می­تواند استرس، اضطراب و افسردگی زیادی را برای شما به همراه داشته باشد و این مسائل می­توانند متقابلا بر سطح گلوکوز خون و کنترل دیابت تاثیر بگذارند. در صورتی که از استرس، افسردگی و مسائل دیگری که بر سلامت روان شما موثر هستند رنج می­برید حتما با پزشک خود صحبت کنید.

مشکلات سیستم ایمنی بدن

سیستم ایمنی به مبارزه با عفونت‌ها و حمایت بدن در مقابل آن‌ها کمک می­کند. یکی از عوارض دیابت بالا بودن سطح گلوکوز در خون است که سرعت گلبول­ های سفید خون کاهش پیدا می‌کند. و کار سیستم ایمنی بدن، دشوارتر می‌شود. برای حمایت از سیستم ایمنی بدن لازم است که:

• میزان گلوکوز خون را تا حد امکان در محدوده­ سالم نگه دارید.
• هر شب خواب کافی داشته باشید.
• دست­های خود را مرتب بشویید تا از انتقال بیماری­ها جلوگیری شود.
• اگر بالای 65 سال دارید با پزشک خود در مورد واکسن سینه‌پهلو مشورت کنید.
• سالانه واکسن آنفولانزا دریافت کنید.

اکنون می­دانیم پیشگیری از دیابت و عوارض دیابت نقش پررنگی در سلامت افراد دارند. ابتلا به دیابت ممکن است سبک زندگی و نوع تغذیه­ شما را تحت­ تاثیر قرار دهد. اما با چکاپ­ سالیانه، دیابت عملا نمی­تواند تغییر چندانی بر تفریحات و فعالیت­ های روزانه شما ایجاد کند. با رعایت نکات گفته‌شده می­توانید با وجود دیابت، زمان زیادی را از زندگی خود لذت ببرید.

* خود مراقبتی در دیابت

بیماری دیابت یک بیماری متابولیک است بیماریی که ایجاد اختلال در متابولیسم بدن  می کند و به عبارتی سوخت و ساز (متابولیسم) قند و چربی در بدن با اشکالات عدیده رو به رو می شودکه این منجر به افزایش قند و چربی می گردد.

از ویژگی این بیماری مزمن بودن (طولانی مدت بودن) و پیشرونده بودن آن است. این بیماری در اغلب موارد و تا آخر عمر همراه بیمار می باشد و درمان قطعی ندارد و ضمنا این احتمال وجود دارد که به دلیل پیشرونده بودن آن، شخصی که تا کنون با مقدار مشخصی انسولین یا قرص های پایین آورنده قند خون کاملا خوب بوده، حالا قندش کنترل نباشد و یا بیماری که تاکنون عوارض مرتبط با دیابت را نداشته، حالا دچار یکی از این عوارض گردد.

در دنیا حدود ۸ درصد و در ایران حدودا ۹درصد افراد دچار دیابت هستند و مطالعات اخیر نشان می دهد که این میزان رو به افزایش است. به طوریکه در فاصله سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۳۰ پیش بینی می شود که ۶۹ درصد افراد بالغ در جوامع در حال توسعه با این بیماری دست به گریبان باشند و در صورت عدم پیگیری و درمان می تواند عوارض نا خوشایندی برای بیمار و خانواده و هزینه های قابل توجهی را بر دوش خانواده، جامعه و نظام سلامت تحمیل کند.

* کنترل دیابت چگونه امکان پذیر است؟

کنترل موفقیت آمیز دیابت نیازمند مراقبت طولانی مدت (و گاهی مادام العمر) از بیمار است و در این بین نقش بیمار به دلیل ضرورت مراقبت مستمر و جزء مهم درمان که همانا تغییر سبک زندگی می باشد در کنترل بیماری حتی از نقش تیم درمانی بی رنگ تر می باشد و لذا آموزش بیمار دیابتی در جهت توانمند سازی و افزایش مهارت خود کنترلی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. تا جایی که بر اساس کتب مرجع درمان، حد اقل سالانه ۱۲ ساعت آموزش برای هر فرد دیابتی در نظر گرفته شده است.

بیماران دیابتی  باید در بلند مدت سبک زندگی خود (بر نامه غذایی، میزان فعالیت فیزیکی و میزان استرس) را در جهت بهبود بیماری تغییر داده و به رژیم دارویی خود پایبند بمانند و آموزش های کافی جهت انجام به موقع آزمایشات و علائم بروز عوارض دیابت را بگیرند  و هر چه سریعتر ظهور عوارض را شناسایی و با پزشک معالج خود درمیان بگذارند.

جای تعجب ندارد که بسیاری از بیماران در انجام امور مربوطه به بیمارستان مشکل داشته ودر نتیجه شرایط نامطلوبی را تجربه کنند.

زمانی که بیماران دیابتی در تنظیم اهداف درمانی و خود مراقبتی نقش محوری بازی کنند، احتمال بیشتری وجود داردکه به برنامه درمانی خود پایبند بمانند.

* رویکرد مشارکتی در درمان بیماری دیابت:

رویکرد مشارکتی مناسب ترین راه درمان تمام بیماری های مزمن علی الخصوص دیابت در تمام دنیا می باشد. در این روش پزشک و بیمار هر دو مسئولیت تصمیم گیری و بر نامه ریزی درمانی را بر عهده دارند و هر دو طرف ضمن احترام به نظر یکدیگر، ارتباط پیوسته و مفیدی در جهت ارتقاء سطح سلامت بیمار و کفایت درمان با هم دارند.

در این رویکرد کادر درمان، اطلاعاتی را که بیمار نیاز داشته باشد در اختیار او قرار داده و در تنظیم اهداف و اولویت های درمانی به بیمار کمک می کند و توضیحات شفاف درباره روند درمان، نتایج آزمایشگاهی، فواید و عوارض جانبی داروهای مختلف را به آنها ارائه می دهند و از طرف دیگر بیماران، اطلاعاتی را که ازخود مراقبتی مثل ”self monitoring blood glucose” یا تست قند خون در منزل و سایر اطلاعات آزمایشگاهی و علائم خاص بیماری خود در اختیار کادر درمان اعم از پزشک، پرستار، متخصص تغذیه، روانشناس و… برای تصمیم گیری بهتر در درمان قرار می دهد.